เจ้าแม่กวนอิม คือ พระศากยมุนีพุทธเจ้าทั้งสมัยเป็นพระโพธิสัตว์และหลังการตรัสรู้ และเทพสำคัญในพุทธศาสนา

เจ้าแม่กวนอิมปางต่าง ๆ กับที่มาในชาดก

ภาพกวนอิม 84 ปาง

ที่มา https://kumponweb.wordpress.com/2016/09/27/เจ้าแม่กวนอิม84ปาง/

1) กวนอิมพันมือพันตา และกวนอิม 11 หน้า - พุทธประวัติตอนโปรดท้าวพกาพรหม

กวนอิมพันมือ คือท้าวพกาพรหม
千手観音 เชียนโส่วกวนอิม (จีน) เซนจูคันนอน (ญี่ปุ่น)

ภาพกวนอิมสิบเอ็ดหน้าพันมือพันตา
ที่มา http://www.guanzizai.com/music/1209.html

...............................
1.1) กวนอิมพันมือ
ตำนานจีน กล่าวว่าเจ้าหญิงเมียวซานถวายดวงตาและมือให้บิดา แล้วภายหลังเมื่อสู้กับพระยามารได้แสดงอิทธิฤทธิ์เป็นพันมือพันตา เทิดรูปพระพุทธองค์ไว้เหนือเศียรอาศัยพุทธบารมีปราบพวกปีศาจ (น่าจะได้รับอิทธิพลจากสีวิราชชาดก ชาดกในนิบาตของพุทธศาสนาเถรวาท เพราะในมหายานก็พูดถึงชาดกเรื่องนี้หลายครั้ง)

ภาพพระพุทธเจ้าเหยียบเศียรพกาพรหม/พกพรหม
ที่มา http://image.dek-d.com/26/2326721/113100078

1.2) พุทธเจ้าโปรดท้าวพกาพรหม
วันหนึ่งท้าวพกาพรหมเกิดมิจฉาทิฐิพุทธเจ้าจึงเสด็จขึ้นไปประลองฤทธิ์ โดยการเล่นซ่อนแอบ 2.1 ครั้งแรกเท้าพกาพรหมซ่อนก่อนแปลงเป็นฝุ่นไปซ่อนอยู่บนยอดเขาพระสุเมรุ พระพุทธองศ์ส่องทิพยญาณก็จับได้ 2.2 ครั้งสองพุทธองค์แปลงเป็นฝุ่นไปติดบนเศียรท้าวพกาพรหม ท้าวพกาพรหมส่องทิพย์เนตรทั่วจักรวาลแต่ลืมดูบนหัวตัวเองเลยแพ้ 2.3 ตำนานเพลงสาธุการเปลี่ยนท้าวพกาพรหมเป็นพระศิวะ ที่มาห้ามพระขันธกุมารที่อิจฉาที่เทวดามาศรัทธาพุทธเจ้ามากกว่า สุดท้ายก็เล่นซ่อนแอบกับพุทธเจ้า แล้วพระศิวะก็แพ้ดังกล่าว แล้วพุทธเจ้าไม่ยอมลงจากเศียรพระศิวะ พระศิวะจึงให้เล่นเพลงสาธุการถวาย พุทธเจ้าจึงยอมเสด็จลงมา (ที่มาสำนวนเส้นผมบังภูเขา)

1.3) พระพุทธเจ้าเหนือพนัสบดี หรือศรภะ
สมัยหลังมักเรียกเป็นพระพนัสบดี อาจจะเป็นอิทธิพลของโองการแช่งน้ำ เพราะไม่มีใครรู้ว่า พนัสบดี ในภาษาอินโดนีเซีย เป็นอมนุษย์ชนิดหนึ่งเป็นดวงไฟล่องลอยไปในป่าเหมือนผีกระสือ
เชื่อว่าพนัสบดี คือ วนสฺปติ वनस्पति แปลว่า เจ้าป่า ซึ่งสัตว์ที่เป็นเจ้าป่าของไทยคือราชสีห์ แต่ในวรรณคดีสันสกฤตสัตว์ที่เป็นเจ้าป่าคือ ศรภะ (จากนิทานอินเดียฤๅษีชุบหมาตายให้เป็นสิงโต ฯ เป็นกริฟฟินอินเดีย) แม้ว่าภายหลังไวษณพนิกายจะว่า เมื่อ ศรภะ ปราบนรสิงห์ได้ พระนารายณ์ก็อวตารเป็น อัษฎามุข คัณฑเภรุณฑา นรสิงห์ มาปราบต่อ ก่อนที่ทางไศวนิกาย ที่เป็นศักตินิกายย่อย จะอ้างว่า สุดท้ายแล้วเจ้าแม่ปรัตยังคิรา เทวี प्रत्यङ्गिरा หรือ นรสิงหี จะมาปราบนกคัณฑเภรุณฑา (นกสองหัว) ได้ แล้วทั้งสามก็คืนร่างกลับไปวิมานของตน (เป็นการข่มกันเองระหว่างนิกายย่อยที่นับถือนรสิงห์ ศรภาวตาร และเจ้าแม่ศักติ นรสิงหี ก็เหมือนกับการเกิดขึ้นของพระพุทธเจ้าเหยียบหัวศรภะ หรือพนัสบดี)

ปล. มีสัตว์ผสมสัตว์ทุกชนิดในป่าที่เรียกว่า นวคุญฺชระ ที่ถูกอ้างถึงในภควัทคีตา และมหาภารตะว่าเป็นสุดยอดแห่งสัตว์บกทั้งปวง

2) กวนอิมอุ้มบุตร (หารีตี ยักษิณี) - พุทธประวัติโปรดนางกาลียักขินี (กำเนิดสลากภัต)

เจ้าแม่กวนอิมอุ้มบุตรคือปีศาจนางยักษิณีขโมยเด็ก

ซ้าย-คิชิโมจิง (กุ้ยจือมูเซิน) นางหารีตีญี่ปุ่น/ ขวา-นางหารีตีวัดเมนดุต (Mendut Buddhist temple) อินโดนีเซีย

ที่มา https://th.wikipedia.org/wiki/หารีตี
......
ในพุทธศาสนามหายานกล่าวถึงนางหารีตี แห่งเมืองเปศวาร์ (ปัจจุบันอยู่ในปากีสถาน) ซึ่งชาวจีนเรียกว่า "กุ้ยจือมู่เซิน" 鬼子母神 (เซียนแม่ลูกผี) ที่เล่าว่าสมัยก่อนนางยักษิณีตนนี้มีลูกมากและชอบลักพาขโมยเด็กไปให้ลูกกินวันหนึ่ง นางได้ลักพาเด็กคนหนึ่งไปทำให้แม่เด็กขอความช่วยเหลือจากพระยูไล พระยูไลจึงใช้คนให้คนไปลักพาลูกนางมา 1 ตน นางยักษิณีไม่เห็นลูก ก็ร้องไห้ตามหาลูกตนไปทั่วจักรวาลก็ไม่พบ สุดท้ายมาขอความช่วยเหลือพระยูไล พระยูไลจึงสอนว่าลูกนางหาไปคนเดียวยังเดือดร้อนใจขนาดนี้การที่นางลักพาเด็กไปมากมายแม่ ๆ ของเด็ก ๆ ต้องทนทุกมากมายขนาดไหน พระยูไลสอนไม่ให้นางลักพาเด็กอีก นางรับปากจึงคืนลูกให้นาง ทำให้นางเลิกลักพาเด็กมากิน เนื่องจากนางมีลูกมากคนจีนจึงนิยมบูชานางในฐานะเทพให้ลูก ต่อมากระแสความนิยมเจ้าแม่กวนอิมสูงสุด นางจึงได้กลายเป็นเจ้าแม่กวนอิมปางอุ้มบุตร
........
เชื่อว่านางหารีตี ยักษิณีขโมยเด็ก มาจากเรื่องนางกาลียักขินีผู้ให้กำเนิดประเพณีสลากภัตของพุทธศาสนาเถรวาท เรื่องนางกาลียักขินีวัตถุ อรรถกถา นิทานธรรมบท ขุททกนิกาย ยมกวรรคที่ 1

3) กวนอิมหัวม้า-วลาหกัสสชาดก (พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระยาม้าวลาหก)

กวนอิมหัวม้า โปรดเดรัจฉานภูมิปราบกามราคะ
(ความลุ่มหลงในเพศตรงข้าม นำมาซึ่งความทุกข์ เป็นข้าศึกของพรหมจรรย์)

ภาพบาโตโพธิสัตว์ญี่ปุ่น และพระหยครีวะเทพให้คัมภีร์พระเวทแก่พระพรหมธาดา
ที่มา https://kitabiwako.jp/en/travel_guide/spot/detail?id=10378 และ https://anudinam.org/2012/12/26/saligrama-mahimai-%E2%80%93-10-sacred-facts-about-saligrama-10/
......................................
(พุทธ) 馬頭観音 บาโต คันนอน (ญี่ปุ่น) ม่าเถากวนอิม (จีน) หรือ หยครีวะอวโลกิเตศวร (อินเดีย) ตรงกับ (ฮินดู) พระหยครีวะเทวะ ซึ่งเป็นพระนารายณ์ปางอวตารเป็นกินนรหัวม้า (ในวรรณคดีสันสกฤตนางกินรีคือนางแก้วหน้าม้า) เป็นผู้บอกพระเวทให้พระพรหม แต่ในนารายณ์สิบปางกล่าวถึง หยสิระ คืออสูรที่ขโมยพระเวทไปจากพระพรหมเช่นเรื่องนารายณ์สิบปางสำนวนไทยในมัตสยาวตาร แต่ไทยเรียกว่า หัยครีพ (มาจากคำว่า หยครีวะ) น่าจะเป็นการข่มกันระหว่างไศวะนิกาย และไวษณพนิกายของอินเดียยุค 500 ปี หลังพุทธกาล
เชื่อว่าพระหัยครีพ อวโลกิเตศวร (สำเนียงไทย) นี้มีที่มาจากวลาหกัสสชาดก ซึ่งเดิมคืออดีตชาติของพระพุทธเจ้าศากยมุนีสมัยที่เกิดเป็นพระยาม้าวลาหกสามารถเหาะเหินเดินอากาศได้ ทรงได้ช่วยพ่อค้าวาณิชผู้มีปัญญาไม่หลงสเน่ห์นางยักขินีให้พ้นจากเกาะนางยักขิณีที่ชื่อว่า เกาะตามพปัณณิ ในเมืองสิริวัตถุ(เกาะมนุษย์กินคนแถวชวามลายู อาณาจักรตามพรลิงค์ และศรีวิชัย? แต่ทองย้อย แสงสินชัยตีความว่าคือ เกาะลังกา ทศกัณฐ์เป็นรากษส ไทยว่ายักษ์?)
ต่อมาเมื่อเข้าสู่มหายานที่นับถือพระอวโลกิเตศวร และเจ้าแม่กวนอิมเป็นเทพสูงสุด พระโพธิสัตว์ (ศากยมุนี) สมัยจุติเป็นพระยาม้าวลาหกนี้จึงถูกดึงให้กลายเป็นวีรกรรมและอวตารของเจ้าแม่กวนอิม และถึงไปรวมกับพระหยครีวะ เทวะซึ่งเป็นอวตารของพระนารายณ์เกิดเป็น รูปเคารพกวนอิมหัวม้าขึ้นด้วยการอธิบายความหมายใหม่ในมหายาน

 

รูปม้าวลาหก จากวลาหกัสสชาดก ที่ปราสาทนาคพันธ์ ประเทศกัมพูชา
ที่มา https://db.sac.or.th/seaarts/th/detail.php?tb_id=489

ม้าวลาหกโพธิสัตว์จากวลาหกัสสชาดก กลายเป็นพระอวโลกิเตศวร ตำนานปราสาทนาคพันเขมร รอยต่อความเชื่อเรื่อง ม่าเถากวนอิม หรือบาโตโพธิสัตว์ (กวนอิมหัวม้า)

(เช่นเดียวกับกรณีการดึงคำไว้พจน์และคำยกย่องของเทพเจ้าต่าง ๆ ไปสร้างเป็นคำไวพจน์ที่ยกย่องเทพเจ้าสูงสุดที่แต่ละนิกายนับถือให้ได้มากที่สุด)

4) กวนอิมเจ้าผีเปรต-มหาสุตโสมชาดก (โปริสาท)

กวนอิมผีเปรต/กวนอิมเจ้าผีเปรต 觀音大士 กวนอิมไต้สือ
(ผู้ปราบราคจริต)

.............
ปรากฏในพระสูตรอัคนีชวามุกเปรตพลี ของมหายานบอกไว้ว่าไต้สือเอี้ยเป็นจ้าวแห่งผีเปรตที่พระโพธิสัตว์กวนอิมแปลงกายมาให้พระอานนท์เห็นที่นิโครธารามวิหาร เมืองกบิลพัสดุ์
...............
ไต้สือเอี้ย (大士爺) หรือ พ้อต่อก้ง (普渡公) . ไต้สือเอี้ยจะได้รับกานบูชาในช่วงเทศกาลผี (鬼節) คือสารทจีนหรือสารทเดือน 7 และวันสุดท้ายในเทศกาลกินเจ ที่เรียกว่าส่งเจ้าขึ้นสวรรค์ หรือทางใต้เรียกว่าส่งพระ ตำนานจีนเล่า ไต้สือเอี้ยคือ ลูกศิษย์เซียนเต้าซือต่อมาได้แต่งงานกับเจ้าหญิงเป็นลูกเขยของเจ้าเมืองแห่งหนึ่ง ต่อมามีสงครามได้ใช้ยาวิเศษ 2 สี สีเหลืองทำให้ตัวใหญ่เป็นยักษ์ สีขาวทำให้คืนร่างมนุษย์ ให้ทหารและตนกินทำให้ตัวใหญ่สู้รบชนะ แต่ยาสีขาวให้ทหารกินหมดไต้สือเอี๊ยจึงกลับร่างเดิมไม่ได้ เนื่องจากไต้สือเอี๊ยกินเก่งมาก จนกลายเป็นยักษ์กินคน ทำให้เจ้าแม่กวนอิมมาโปรดสอนให้เลิกกินคนแล้วให้ทำหน้าที่เป็นประธานในเวลาทิ้งกระจาดหรือเซ่นผี ซึ่งไต้ซือเอี๊ยดุร้ายมากเจ้าแม่กวนอิมจึงต้องมาคุมอยู่บนเศียรไม่ให้ไต้ซือเอี้ยจับพวกผีกิน (คล้ายเรื่องพระราชากินคน "โปริสาท" กับพระสุตโสมโพธิสัตว์ (อดีตชาติของพระศากยมุนีพุทธเจ้า) ในมหาสุตโสมชาดก ชาดกในนิบาต)

ภาพ - กาลสังหารมูรติ (ศิวะปราบพระยม) , กวนอิมเจ้าผีเปรต ไต้ซือเอี๊ย, โพธิสัตว์กระดูก ญี่ปุ่น

ที่มา https://www.lotussculpture.com/blog/kala-samahara-murthi-shiva-destroyer-death/  , https://paul3968.pixnet.net/blog/post/『面燃大士』%3A-焦面大士-觀世音菩薩化現鬼王และ https://www.mutualart.com/Artwork/Depicting-a-skeleton-seated-cross-legged/AC6FE044522101E4

ปล. พระยายมคือ พระราชาผู้ปกครองเหล่า เวมานิกเปรต ด้วยเทียบได้กับไต้สือเอี้ย แต่ในจีนมีพระยายมตัดสินความในนรกเป็นตนอื่น ๆ อีกหลายตน

5) กวนอิมจินดามณีจักร-พุทธประวัติตอนพระพุทธเจ้าตรัสถึงดอกบัวสี่เหล่า และพระพรหมลงมาเชิญให้โปรดสัตว์ (พรหมธาดา)

ภาพพระจินดามณีจักรอวโลกิเตศวร 

ที่มา http://foxue.foshang.net/fopusa-tianlongbabu/ruyilunguanyin.html

เมื่อพระศากยมุนีพุทธเจ้าตรัสรู้เป็นพุทธเจ้าแล้ว ทรงพิจารณาวไนยสัตว์ทั้งหลายในโลกนี้เปรียบเหมือนดอกบัวสี่เหล่า แล้วเกิดคิดว่าคนที่เป็นอเวไนยสัตว์นั้นมีมากจะไม่ทรงแสดงธรรม ดังนั้นท้าวสหัมบดีพรหมผู้รู้ด้วยญาณจึงมาเข้าเฝ้าขอให้ทรงแสดงธรรมโปรดสรรพสัตว์ เปรียบได้กับจินดามณีจักรอวโลกิเตศวร ที่เป็นเจ้าแม่กวนอิมปางระลึกว่าจะโปรดสรรพสัตว์ให้ทั้ง 6 ภูมิให้หมดจากนรก

1. พระอารยาวโลกิเตศวร (聖観音 เชิ้งกวนอิม) ปางหนึ่งหน้าสองมือโปรดนรกภูมิ

2. พระเอกาทศมุขีอวโลกิเตศวร (十一面観音 สืออีเมี่ยนกวนอิน) ปางสิบเอ็ดหน้าโปรดอสูรภูมิ

3. พระสหัสรภุชสหัสรเนตรอวโลกิเตศวร (千手観音 เชียนโส่วกวนอิม) ปางพันมือพันเนตรโปรดเปรตภูมิ

4. หัยครีวะอวโลกิเตศวร (馬頭観音 ม่าเถากวนอิม) เป็นปางพิโรธไว้โปรดเดรัจฉานภูมิ

5. จินตามณีจักรอวโลกิเตศวร (如意輪観音 หยูอี้หลุนกวนอิม ) ปางแก้วจินดามณีโปรดเทวภูมิ

6. จุณทีอวโลกิเตศวร (准胝観音 จุ่นถีกวนอิม) ปางพระพุทธมารดาโปรดมนุษย์ภูมิ

6) จุณฑีกวนอิม-พุทธประวัติตอนโปรดพุทธมารดา (เทพบุตรผู้เคยเกิดเป็นพุทธมารดา)

ภาพจุ้นถีโตหยิน ปราบขงสวน
ที่มา https://read01.com/d0RMzBP.html#.YWkroBpBxPY

6.1) พระจุณฑีโพธิสัตว์ (准提菩薩) “จุ่นถีผูซา" คือพระพุทธมารดาของพระพุทธเจ้าในรูปสัมโภคกาย แบบมหายานเหมือนพระโพธิสัตว์มาริจีซึ่งเป็นพระมารดาของเทพเจ้าดาวเหนือทั้งเก้า ทำให้มักจะสับสนกันระหว่าง พระโพธิสัตว์มาริจี จุนที และเจ้าแม่กวนอิม (แต่ถ้าเป็นผู้นับถือกวนอิมเป็นเทพสูงสุดก็ว่าทุกพระองค์แบ่งภาคมาจากกวนอิม 84 ปางอยู่ดี) นอกจากนี้ในจีนยังมีผู้สับสนระหว่างจุนทีโพธิสัตว์กับมหามยุรีโพธิสัตว์ (พัฒนาการมาจากพระขันธกุมาร) เพราะรูปลักษณ์ที่คล้ายกัน เคยมีผู้เทียบผิดว่าสัมโภคกายของพระพุทธมารดาคือมหามยุรีโพธิสัตว์ทรงนกยูง (แต่จุณฑีมี 8 หรือ 16 กร ส่วนมาริจีมี 8 กร)

ในเรื่องห้องสิน หรือ เฟิงเฉินปัง 封神榜 ของจีนมีการกล่าวถึงพระโพธิสัตว์จุณฑี (พุทธมารดาสัมโภคกาย) ในฐานะเทพเซียน 1 ใน 12 ตนชื่อ "จุ้นเถโตหยิน" แห่งเขาคุนหลุนว่ามาปราบ แม่ทัพขงสวน (อสูรนกยูงตาเดียวอวตาร) แล้วบังคับให้ขงสวนคืนร่างเป็นนกยูงตาเดียวนำไปเป็นพาหนะ ทำให้พระพุทธมารดาสัมโภคกาย จุณฑีโพธิสัตว์ มีภาพลักษณ์เหมือน มหามยุรีโพธิสัตว์ที่ทรงนกยูง กลายเป็นพระพุทธมารดามหามยุรีโพธิสัตว์ในพุทธศาสนามหายานของจีนเพราะอิทธิพลจากวรรณกรรมจีนเรื่องห้องสิน (ตามความเชื่อทางพุทธศาสนาเถรวาทปัจจุบัน พระพุทธมารดาเป็นเทพบุตรอยู่บนสวรรค์ชั้นดุสิต แปลงมาเป็นเพศหญิงเมื่อพบกับพุทธเจ้าในครั้งเสด็จโปรดพุทธมารดาที่สวรรค์ชั้นดาวดึงส์เพื่อสร้างความคุ้นเคย แต่พุทธองค์รู้จึงขอให้คืนร่างเป็นเทพบุตร)

6.2) เจ้าแม่ดาวเหนือ "เต้าบ้อหงวนกุน" (斗母元君) หรือ "เต๋าโบ้เหนียวเหนียว" (斗母娘娘) ตามตำนานในลัทธิเต๋าว่าเป็นมารดาแห่งดาวเหนือทั้ง 9 ดวง

ภาพพระมาริจีโพธิสัตว์ หรือเต้าบ้อหงวนกุน
 ที่มา https://zhuanlan.zhihu.com/p/100056195
...............................................
ในพุทธศาสนา มหายานว่าเป็นพระโพธิสัตว์มาริจี หรือ มอลีกีเทียน摩利支天ท่านจะมีหลายพระหัตถ์ทำท่าทางและมี2พระหัตถ์ถือดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ท่านทรงหมูป่า 7 ตัว มี 3 เศียร ตรงกลางเป็นหน้ามนุษย์ อีกข้างเป็นยักษ์ และ อีกข้างเป็นหมูป่า ทรงนั่งบนราชรถที่มีหมูป่า 7 ตัวเป็นสัตว์เทียมพาหณะ ต่อมาเปลี่ยนเป็นเพศหญิงตามความนิยมหลังสมัยถังของจีน และเจ้าแม่มอลีกีเทียน จะคล้ายกลับพระแม่กวนอิมแต่มีแปดกรเท่านั้น มักใช้เป็นประธานในเทศกาลกินเจ ที่สับสนกันระหว่างเจ้าแม่กวนอิม ทำให้ในสมัยหลังกว่าว่าเจ้าแม่เต๋าโบ้เหนียวเหนียว หรือมอลีกีเทียนคืออวตารของเจ้าแม่กวนอิมในหมู่คนที่นับถือเจ้าแม่กวนอิมเป็นเทพสูงสุด
.........................................
ในฮินดูว่ามี ฤๅษี "มาริจี" บางจัดว่าเป็นสัปตฤๅษีทั้งเจ็ด คือดาวในกลุ่มดาวจระเข้ ส่วนปลายหาง สับสนกันระหว่างฤๅษีภริคุ แล้วแต่ตำรา มาริจีเป็นบุตรที่เกิดจากดวงจิตของท้าวมหาพรหมธาดา และมาริจีเป็นพ่อของฤๅษีกัศยปะผู้เป็นเทพบิดาผู้ให้กำเนิดปวงเทพ และอสูร
..............................................
โดยตามความเชื่อลัทธิเต๋าว่า เจ้าแม่เต๋าโบ้เหนียวเหนียว เป็นผู้ให้กำเนิดเทพเจ้าดาวเหนือทั้ง 9 (ดาวจระเข้ 7+ ดาววีก้า 1 + ดาวเหนือ 1) ที่ต่อมาพุทธศาสนามหายานว่าดาวทั้งเก้าคือ นพเคราะห์ ที่เกิดจากพระพุทธเจ้า 7 และโพธิสัตว์ 2 พระองค์แบ่งภาคมาเป็นดาวนพเคราะห์ทั้ง 9 คือ

กิ้วอ้วงฮุดโจ้ว (九皇佛祖)
1 พระอาทิตย์ หรือไท้เอี้ยงแช (พระวิชัยโลกมนจรพุทธะ)
2 พระจันทร์ หรือไท้อิมแช (พระศรีรัตนโลกประภาโมษอิศวรพุทธะ)
3 ดาวอังคาร หรือฮวยแช (พระเวปุลลรัตนโลกวรรณสิทธิพุทธะ)
4 ดาวพุธ หรือจุ้ยแช (พระอโศกโลกวิชัยมงคลพุทธะ)
5 ดาวพฤหัสบดี หรือบักแช (พระวิสุทธิอาศรมโลกเวปุลลปรัชญาวิภาคพุทธะ)
6 ดาวศุกร์ หรือกิมแช (พระธรรมมติธรรมสาครจรโลกมโนพุทธะ)
7 ดาวเสาร์ หรือโท้วแช (พระเวปุลลจันทรโภคไภสัชชไวฑูรย์พุทธะ)
8 ดาวเกตุ หรือโกยโต้วแช (พระศรีสุขโลกปัทมอรรถอลังการโพธิสัตว์)
9 ดาวราหู หรือล่อเกาแช (พระศรีเวปุลกสังสารโลกสุขอิศวรโพธิสัตว์)

ภาพดาวปักเต้าแชกุนทั้ง 9

ที่มา http://www.nine-emperorgods.org/legend/2/

การบูชาเทพปักเต้าแชกุน (เทพเจ้าดาวเหนือทั้ง 9 ของจีน ไทยคือกลุ่มดาวจระเข้ 7 ดวง +ดาวเหนือ 1 ดวง +ดาวเวก้า 1ดวง) มาก่อนการบูชาเทพนพเคราะห์แบบแขก - ไทย แม้ว่าจะเปลี่ยนเป็นเทพนพเคราะห์แต่ก็ยังใช้บทสวดที่บูชาเทพปักเต้าแชกุนกับวันทั้ง 9 ในเทศกาลกินเจ

7) กวนอิมเหยียบมังกร-พุทธประวัติตอนพระพุทธเจ้าเสวยวิมุติสุขแล้วพระยานาคมุจลินท์มาขดแผ่พังพานกันฝน

ภาพกวนอิมเหยียบมังกร
ที่มา https://thefemalebuddha.wordpress.com/2012/08/21/the-generosity-of-guanyin-in-bangkoks-chinatown/

กวนอิม Guanyin (ญี่ปุ่น คันนอน Kannon) ปราบกาเมร่า (เต่ามังกร) ที่มาของกวนอิมเหยียบมังกร
เชื่อว่าเมื่อพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรเข้าสู่จีนกลายเป็นเจ้าแม่กวนอิมและได้รับการบูชาว่าเป็นเทพสูงสุด ก็เป็นธรรมดาที่คนจีนจะอยากให้เจ้าแม่กวนอิมของเขาทรงสัตว์มงคลในตำนานจึงทำให้เกิดเจ้าแม่กวนอิมทรงสัตว์มงคลของจีนเช่น กิเลน เต่ามังกร (กาเมร่า?) มังกร หงส์จีน และสัตว์ประจำ 12 นักษัตรจีน มากมายแล้วจึงทำเกิดนิทานที่อธิบายสาเหตุที่เจ้าแม่กวนอิมทรงสัตว์มงคลต่าง ๆ ของจีนด้วย ดังเช่น

ภาพกวนอิมเหยียบเต่ามังกร
ที่มา https://magiedubouddha.com/p_thai-guan-yin.php
 
1) เจ้าแม่กวนอิมปางทรงเต่ามังกรนี้ก็เป็นนิทานที่ว่า กวนอิมแปลงเป็นชาวประมงเพื่อมาปราบเต่ามังกรที่ก่อกวนสร้างความเดือดร้อนให้ชาวประมง ก่อนที่จะสอนให้เต่ามังกรทิ้งกระดองและบรรลุธรรมกลายเป็นมังกร ทำให้เกิดปางกวนอิมทรงมังกรอีกปางด้วย
ซึ่งเรื่องกวนอิมทรงมังกรยังมีที่มาอื่น ๆ อีกคือ
2) นิทานพื้นบ้านที่ว่า กวนอิมช่วยเจ้าชายมังกร ที่แปลงเป็นปลามาเที่ยวเล่นจนถูกจับได้ด้วยผลกรรมทำให้คืนร่างเป็นมังกรไม่ได้ถูกชาวประมงจับไป กวนอิมจึงให้กิมท้ง (金童 กุมารทอง) หรือเชียนไฉท้งซื่อ (善財童子 พระสุธนกุมาร) มาขอซื้อปลา แล้วพาปลาไปปล่อยลงทะเล เล้งอ๋องพระยามังกรรู้จึงส่งเง็กนึ่ง ( เง็กนึ่ง 玉女กุมารีหยก/หยก+หญิง/สาวหยก หรือ 龍女 หลงหนู่/เล้งนึ่ง : มังกรหญิง ) ธิดามาให้มอบไข่มุกวิเศษให้เป็นของตอบแทน (นึกถึงนางเมขลาธิดามังกรกับพระอินทร์นิทานไทย) เมื่อเง็กนึงพบเจ้าแม่กวนอิมเกิดศรัทธาจึงถวายตนเป็นศิษย์ ไม่ค่อยปรากฏรูปเง็กนึ่งในขณะที่เจ้าแม่กวนอิมประทับมังกร (สงสัยว่ามังกรนั้นคือธิดามังกร?)
3) เรื่องธิดาสาครนาคราช ในสัทธรรมปุณฑริกาสูตร (เก่าสุด) กล่าวครั้งหนึ่งพระสารีบุตรสงสัยเรื่องที่มีผู้บรรลุธรรมด้วยการฟังเพียงครั้งเดียวพุทธเจ้า พระศากยมุนีสัมโภคกาย (พระยูไล แปลว่าตถาคต) จึงเชิญพระมัญชุศรีซึ่งไปแสดงธรรมในบาดาลโลกมา พระมัญชุศรีก็ยืนยันว่ามีคือธิดาของท้าวสาครนาคราช คือเง็กนึงนั้นเป็นตัวอย่างทันที่เอยถึง เง็กนึงก็รู้ด้วยญาณ แทรกแผ่นดินขึ้นมาแล้วถวายแก้ววิเศษแด่พระพุทธเจ้า แล้วกล่าวว่าการที่ตนถวายแก้ววิเศษนั้นให้พระพุทธเจ้ามีความไวเพียงใด ตนก็ได้บรรลุธรรมได้ไวเพียงนั้น พูดจบเง็กนึง (ธิดาสาครนาคราช) ก็กลับเพศเป็นชายแล้วสำเร็จเป็นพุทธเจ้าประจำพุทธเกษตรแห่งหนึ่งทันที
- ต่อมาภายหลังเมื่อพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร จุติเป็นเจ้าหญิงเมี่ยวซ่าน และได้สำเร็จเป็นเจ้าแม่กวนอิมแล้ว เทพและเซียนต่าง ๆ ได้ประชุมกันว่าจะให้ใครไปเป็นสาวกรับใช้ใกล้ชิด จึงตกลงให้ พระอรหันต์กิมท้ง (พระสุธน ในมหายานไม่ได้ตามหารักจากนางมโนราห์ แต่ตามหาอาจารย์สอนให้บรรลุธรรม) และธิดาสาครนาคราช (ความจริงสำเร็จเป็นพุทธเจ้าประจำพุทธเกษตรแล้ว) ให้อวตารมาเป็นสาวกรับใช้กวนอิมเป็น กิมท้ง (กุมารทอง) และเง็กนึ่ง (กุมารีหยก)
- ที่ว่ากวนอิมทรงมังกรก็เพราะว่าสมัยโบราณเมืองจีนแปลพระยานาคในวรรณกรรมพุทธศาสนาเป็นมังกรหมด ก่อนจะที่ปัจจุบันจะมีเรื่องเจ้าแม่นาคีไปฉายเมืองจีน ทำให้คนจีนเริ่มมองพญานาคเป็นปีศาจงู อย่างนางพระยางูขาว ไม่ใช่มังกร

8) กวนอิมทรงสิงโตขนทอง-ห้องสิน (วรรณกรรมจีนที่ได้อิทธิพลเทพฮินดู-พุทธ) สังข์ศิลป์ชัย และปัญญาสชาดก หรือคติเรื่องพระชินสิงห์

ภาพฉือหังเต้าเหยิน

ที่มา https://kknews.cc/zh-cn/culture/ogoy92q.html

เจ้าแม่กวนอิม พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรนั้นมีบทในวรรณกรรม "ห้องสิน" โดยในห้องสิน โดยกลายเป็น 1 ใน 12 เซียนเทพของนักพรตเต๋าจากเขาคุณหลุนชื่อ "ฉือหังเต้าเหยิน" (慈航道人) มีอาวุธคือคนโฑหยกและกระจก ลงมาช่วยเจียงจื่อหยาทำลาย 10 ค่ายกลสังหารเซียนของมหาเซียนเทพทงเทียนเจี้ยวจู่ (ปรมาจารย์เซียนยุคที่สอง) ซึ่งเซียนหญิงฉือหังเต้าเหยินรับหน้าที่ทำลายค่ายกลหนึ่งและปราบเจ้าของค่ายกลคือ เซียนจินกวง (อสูรสิงโตทองคำแปลง) ที่เป็นลูกศิษย์ของทงเทียนเจี้ยวจู่ได้สำเร็จ ทำให้เซียนจินกวงคือร่างเป็นสิงโตขนทองแล้วเซียนหญิงฉือหังเต้าหยินก็นำไปเป็นพาหนะทำให้เกิดเจ้าแม่กวนอินปางทรงสิงโต ซึ่งได้อิทธิพลจากเรื่องห้องสิน

9) กวนอิมน้ำทิพย์-สีวิราชชาดก (พระโพธิสัตว์ (ศากยมุนีพุทธเจ้า) เสวยชาติเป็นพระราชาสีวิราชถวายดวงตาให้พระอินทร์แปลง)

ที่มา https://kknews.cc/zh-sg/history/y5qe49n.html

ตำนานจีน กล่าวว่าเจ้าหญิงเมียวซานถวายดวงตาและมือให้บิดา แล้วภายหลังเมื่อสู้กับพระยามารได้แสดงอิทธิฤทธิ์เป็นพันมือพันตา เทิดรูปพระพุทธองค์ไว้เหนือเศียรอาศัยพุทธบารมีปราบพวกปีศาจ (น่าจะได้รับอิทธิพลจากสีวิราชชาดก ชาดกในนิบาตของพุทธศาสนาเถรวาท เพราะในมหายานก็พูดถึงชาดกเรื่องนี้หลายครั้ง) ซึ่งเมื่อเจ้าหญิงเมียวซานได้รัยแจกันหยกเขียวแล้วเมื่อบรรลุธรรม แจกันหยกเขียวได้กลายเป็นของวิเศษมีน้ำทิพย์และกิ่งหลิวเกิดขึ้น (แจกันหยกเขียวเปรียบเทียบได้กับหม้อน้ำของพราหมณ์ ฤๅษี และพระพรหมที่เอาไว้ให้พรหรือสาปชาวบ้าน) โดยเชื่อว่าน้ำทิพย์ของแจกันยกเขียวมีฤทธิ์มากสามารถคืนชีวิตให้โสมมนุษย์ (人參果 เหรินเซินกั่ว /ต้นนารีผลของจีน) ของเจิ้นหยวนต้าเซียน ในเรื่องห้องสิน หรือเฉินเฟิงปัง เที่ยบได้กับ เหยฺวี่ยนซื่อเทียนจุนในลัทธิเต๋า ส่วนในเรื่องไซอิ๋วเล่าว่าซุนหงอคงทะเลาะกับศิษย์ของเจิ้นหยวนต้าเซียน จึงทำลายต้นผลโสมมนุษย์ ทำให้เจิ้นหยวนต้าเซียน/เจิ้นหยวนจื่อ (鎮元子) หรือ ติ้นหยวนต้าเซียน (鎮元大仙) โกรธจับตัวพระถังซำจั๋งไว้ แล้วบังคับให้คืนชีวิตต้นผลโสมมนุษย์ ราชาวานรจึงต้องไปเชิญเซียนทั้งสวรรค์มาช่วยก็ไม่มีใครชุบชีวิตให้ต้นผลโสมมนุษย์ได้ เจ้าแม่กวนอิมจึงต้องเสด็จมาช่วย หลังพาเจ้าแม่กวนอิมมาชุบผลโสมมนุษย์ที่ถูกทำลายได้ จึงนับถือเป็นพี่น้องร่วมสาบานกับราชาวานรซุนหงอคง (ไซอิ๋วเป็นวรรณกรรมพุทธศาสนาของจีนที่แต่งเสริมเติมแต่งประวัติการมาอัญเชิญพระไตรปิฎกในอินเดียของพระถังซำจั๋งให้มหัศจรรย์เป็นเทพนิยาย)

ปฐมาจารย์แห่งลัทธิเต๋าทั้งสามคือ
1.หยกบริสุทธิ์ คือ "เหยฺวียนซื่อเทียนจุน” (元始天尊 ) เป็นปฐมเทวาคือ เทพองค์แรกแห่งเทพทั้งปวง คอยแสดงธรรมสั่งสอนสรรพสัตว์ในอาทิกัลป์ ( กัลป์เบื้องต้น ) กิเลนเขาเดียว หรือมังกร เข้าข้างราชวงศ์โจว
2.เหนือบริสุทธิ์ คือ เทพ“หลิงเป่าเทียนจุน” (灵宝天尊 ) แสดงธรรมสั่งสอนสรรพสัตว์ในมัชฌิมกัลป์ ( กัลป์เบื้องกลาง ) ทรงควาย วัวเขาเดียว หรือสิงโต ในเรื่องห้องสินว่าคือ “ทงเทียนเจี้ยวจู่” ( 通天教主 ) เข้าข้างราชวงศ์ซาง
3.บริสุทธิ์สมบูรณ์ คือ เทพ“เต้าเต๋อเทียนจุน” (道德天尊) แสดงธรรมสั่งสอนสรรพสัตว์ในปัจฉิมกัลป์ ( กัลป์เบื้องปลาย ). ทรงวัวเขาเดียว วัว หรือควาย (ท่านเล่าจือ) เข้าข้างราชวงศ์โจว
****โดยทั้งสามเป็นศิษย์ของพระหงจุนเหล่าซู 洪钧老祖 ผู้ปราบอสูรกายวันตรุษจีน "เหนียน"

สาวกเจ้าแม่กวนอิม และที่มา

สาวกเจ้าแม่กวนอิมที่สำคัญมี 2 ตนคือ

1) ธิดาสาครนาคราช (เง็กนึ่ง) - เรื่องนางมณีเมขลา ในมหาชนกชาดก

เสี่ยวเล้งนึ่งตัวละครในเรื่องมังกรหยกภาค 2 และเง็กนึ่งหรือ เล้งนึ่งธิดามังกร (นางมณีเมขลาจีน)

ที่มา https://www.easyatm.com.tw/wiki/龍兒%5B小說《神鵰俠侶》中小龍女的愛稱%5D และ https://pujitemple.org.tw/donation-item/longnu/

เรื่องธิดาสาครนาคราช (เสี่ยวเล็งนึ่ง 小龍女 มังกรสาวน้อย/มังกรกุมารี)  ในสัทธรรมปุณฑริกาสูตร (เก่าสุด) กล่าวครั้งหนึ่งพระสารีบุตรสงสัยเรื่องที่มีผู้บรรลุธรรมด้วยการฟังเพียงครั้งเดียวพุทธเจ้า พระศากยมุนีสัมโภคกาย (พระยูไล แปลว่าตถาคต) จึงเชิญพระมัญชุศรีซึ่งไปแสดงธรรมในบาดาลโลกมา พระมัญชุศรีก็ยืนยันว่ามีคือธิดาของท้าวสาครนาคราช คือเง็กนึงนั้นเป็นตัวอย่างทันที่เอยถึง เง็กนึงก็รู้ด้วยญาณ แทรกแผ่นดินขึ้นมาแล้วถวายแก้ววิเศษแด่พระพุทธเจ้า แล้วกล่าวว่าการที่ตนถวายแก้ววิเศษนั้นให้พระพุทธเจ้ามีความไวเพียงใด ตนก็ได้บรรลุธรรมได้ไวเพียงนั้น พูดจบเง็กนึง (ธิดาสาครนาคราช) ก็กลับเพศเป็นชายแล้วสำเร็จเป็นพุทธเจ้าประจำพุทธเกษตรแห่งหนึ่งทันที

- ต่อมาภายหลังเมื่อพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร จุติเป็นเจ้าหญิงเมี่ยวซ่าน และได้สำเร็จเป็นเจ้าแม่กวนอิมแล้ว เทพและเซียนต่าง ๆ ได้ประชุมกันว่าจะให้ใครไปเป็นสาวกรับใช้ใกล้ชิด จึงตกลงให้ พระอรหันต์กิมท้ง (พระสุธน ในมหายานไม่ได้ตามหารักจากนางมโนราห์ แต่ตามหาอาจารย์สอนให้บรรลุธรรม) และธิดาสาครนาคราช (ความจริงสำเร็จเป็นพุทธเจ้าประจำพุทธเกษตรแล้ว) ให้อวตารมาเป็นสาวกรับใช้กวนอิมเป็น กิมท้ง (กุมารทอง) และเง็กนึ่ง 玉女 (กุมารีหยก)  

2) พระสุธนกุมาร (กิมท้ง) - เรื่องอรหันต์หรือพระสุธนโพธิสัตว์ในมหายาน และสุธนชาดก ปัญญาสชาดก

ภาพพระสุธนพบพระศรีอารย์ และเจ้าแม่กวนอิม
ที่มา https://kknews.cc/zh-sg/fo/alj9avg.html

พระอรหันต์สุธนตามหาอาจารย์ ไม่ตามหานางมโนราห์
(อย่างในสุธนชาตก ปัญญาสชาดกของ ไทย เขมร ลาว พม่า ฯ)
กิมท้ง (金童 กุมารทอง) หรือเชียนไฉท้งซื่อ (善財童子 พระสุธนกุมาร)
เรื่องพระสุธนกุมารมีในวรรณกรรมสันสกฤต ก่อนไปจีน และอาจจะเป็นที่มาของพระสุธนมนโนราห์ แต่ในมหายานได้กล่าวว่าพระสุธนกุมารเป็นเจ้าชาย
"เซียนไฉท้งซื่อ" (สุธนกุมาร) เป็นราชโอรสของพระเจ้าปัญจา จีนเรียกว่า “อ๋องฮกเซ้งอ้วง” เป็นราชโอรสองค์ที่ 3 ในขณะที่พระมารดาทรงพระครรภ์พระโอรสองค์ที่ 3 ก็ได้มีแก้วแหวนเงินทองเพชรนิลจินดาพร้อมรัตนอันมีค่าต่างได้ผุดขึ้นมาจากพื้นดินเต็มทั่วอาณาบริเวณพระราชวังทั้ง 4 ทิศ เป็นสิ่งมหัศจรรย์อย่างยิ่ง ประชาชนในเมือง “กัมปิละ” ต่างได้ยินดีสรรเสริญในบุญฤทธิ์ของพระกุมาร พร้อมถวายพระนามว่า พระสุธนกุมาร หรือ เชียนไฉท้งซื่อ/สั้นไฉท้งจื่อ (คือ ถง+จื่อ = ทรัพย์, ธน + กุมาร=จื่อ , เชียนไฉ=อริยทรัพย์ )
ต่อมาพระสุธนต้องการบรรลุธรรมได้ไปกราบไว้อาจารย์ที่เป็นพระโพธิสัตว์ต่าง ๆ พระเถราจารย์ และนักปราชญ์ถึง 53 ท่าน โดยหนึ่งในนั้นคือพระแม่กวนอิม
- ตำนานเดิมว่าพระศรีอริยเมตไตรยคือพระโพธิสัตว์องค์สุดท้ายที่พระสุธนไปคำนับเป็นอาจารย์แล้วจึงพาขึ้นหอคอยจักรวาลจนได้บรรลุธรรม เป็นพระอรหันต์ แบ่งตำนานก็ว่าเป็นพระสุธนโพธิสัตว์ซึ่งจะได้บรรลุธรรมเป็นอนาคตพุทธเจ้า (พระอรหันต์ในมหายานบางนิกายว่ายังไม่ใช่การหลุดพ้นแท้จริงต้องสำเร็จเป็นพุทธเจ้าเท่านั้น อรหันต์เป็นแค่ศาลพักร้อน การเดินทางอีกยาวไกล ในคติมหายาน)

พระศรีอาริยเมตไตรย (หมีเล่อโฝ 彌勒佛) หมีเล่อผ่อสัก (彌勒菩薩) หรือ “เว่ยไหลโฝ” 未来佛 หรืออวตาร พระอชิตเถระจีน ปู้ต้าย (布袋)
/ปู๊กุ๊ยฮุก (富贵佛) หลวงพ่อถุงย่ามใหญ่ เป็นถุงที่บรรจุจักรวาลไว้ (ปู้ยไต้เหอสร้าง布袋和尚 อ้วนเหมือนพระสังกัจจายน์) ที่ในวรรณคดีเรื่องไซอิ๋ว หรือซีโหยวจี มาช่วยปราบพระคิ้วเหลือง หวงเหมยต้าหวัง (黃眉大王) ผู้จับหงอคงไว้ในฉาบ (น่าจะเป็นการสับสนระหว่างพระสังกัจจายน์กับพระศรีอารย์ในจีนซึ่งเกิดจากอิทธิพลของวรรณกรรมเรื่องไซอิ๋ว และห้องสิน ที่ชาวจีนยอมรับและชื่นชอบที่สุด)

- ต่อมาภายหลังเมื่อพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร จุติเป็นเจ้าหญิงเมี่ยวซ่าน และได้สำเร็จเป็นเจ้าแม่กวนอิมแล้ว เทพและเซียนต่าง ๆ ได้ประชุมกันว่าจะให้ใครไปเป็นสาวกรับใช้ใกล้ชิด จึงตกลงให้ พระอรหันต์กิมท้ง (พระสุธน ในมหายานไม่ได้ตามหารักจากนางมโนราห์ แต่ตามหาอาจารย์สอนให้บรรลุธรรม) และธิดาสาครนาคราช (ความจริงสำเร็จเป็นพุทธเจ้าประจำพุทธเกษตรแล้ว) ให้อวตารมาเป็นสาวกรับใช้กวนอิมเป็น กิมท้ง (กุมารทอง) และเง็กนึ่ง (กุมารีหยก)

……………………..

ไม่มีสิ่งใดเกิดจากความว่างเปล่าการหยิบยืมโครงเรื่องไปแต่งใหม่สร้างความนิยมได้มากกว่ามั่วเอาเอง เพราะมันมีที่มาที่ไป จึงน่าศึกษา